โรคกรดไหลย้อน (Gastroesophageal Reflux Disease: GERD) เป็นภาวะที่มีน้ำย่อยจากกระเพาะอาหารไหลย้อนขึ้นไปในหลอดอาหาร ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นกรดจากกระเพาะอาหารที่มีรสเปรี้ยวและอาจมีส่วนน้อยเป็นด่างจากลำไส้เล็กที่มีรสขม โดยอาจมีหรือไม่มีร่องรอยการอักเสบของหลอดอาหารก็ได้ โรคกรดไหลย้อนเป็นโรคฮิตในปัจจุบันเนื่องจากวิถีชีวิตที่เร่งรีบและอุปนิสัยการรับประทานอาหารที่แปรเปลี่ยนไป และมักจะพบในคนที่ไม่ค่อยมีเวลาดูแลเรื่องอาหารการกิน น้ำหนักเกิน ดื่มแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่ เบาหวาน ชอบทานอาหารมันๆ หรือรสจัด มีความเครียดทางอารมณ์หรือผู้ใช้ยาแอสไพรินและกลุ่มยาแก้ปวดเป็นประจำ ฯลฯ
กรดไหลย้อนมีอาการอย่างไร
- รู้สึกแสบร้อนบริเวณลิ้นปี่
- รู้สึกเปรี้ยวหรือขมในปากและคอ
- เรอบ่อย ท้องอืด ท้องเฟ้อ
- คล้ายๆอาหารไม่ย่อย
- มักจะเป็นหลังอาหาร
โรคกรดไหลย้อนเกิดจากสาเหตุสำคัญอะไร
- ความผิดปกติของหูรูดหลอดอาหาร โดยปกติร่างกายมีกลไกหลายอย่างป้องกันไม่ให้อาหารและน้ำย่อยในกระเพาะอาหารไหลย้อนขึ้นไปในหลอดอาหาร หนึ่งในกลไกนั้นคือการทำงานของกล้ามเนื้อหูรูดส่วนล่างที่อยู่บริเวณรอยต่อ ระหว่างกระเพาะอาหารและหลอดอาหารซึ่งทำหน้าที่คล้ายประตู มีการเปิดออกเพื่อให้อาหารลงไปยังกระเพาะอาหารและบีบรัดตัวปิดทันทีเพื่อมิให้อาหารและน้ำย่อยในกระเพาะอาหารไหลย้อนขึ้นไปในหลอดอาหารใหม่ แต่สำหรับผู้ป่วยโรคกรดไหลย้อน กล้ามเนื้อหูรูดส่วนนี้มีการหย่อนตัวหรือเปิดบ่อยกว่าปกติ ซึ่งอาจเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น การรับประทานอาหารมันๆ หรือรสจัด การสูบบุหรี่ การดื่มแอลกอฮอล์ ความเครียดทางอารมณ์ แรงดันต่อกระเพาะอาหารมีมากเกินไป การใช้ยารักษาโรคบางชนิด เป็นต้น
- การบีบตัวของหลอดอาหารลดลง ทำให้การบีบไล่อาหาร ลงสู่กระเพาะอาหารช้ากว่าปกติ หรือน้ำย่อยที่ไหลย้อนขึ้นมาค้างอยู่ในหลอดอาหารนานกว่าปกติ
- การบีบตัวของกระเพาะอาหารลดลง ทำให้อาหารค้างอยู่ ในกระเพาะอาหารนานกว่าปกติ เพิ่มโอกาสให้เกิดกรดไหลย้อน มีอาหารหลายอย่างจะทำให้กระเพาะอาหารมีการบีบตัวลดลง เช่น อาหารประเภทไขมันสูง ถั่ว มันเทศ เผือก ช็อกโกแลต เป็นต้น
- ผลข้างเคียงจากการใช้ยา เช่น ยาลดความดันโลหิตบางชนิด ยาแก้โรคซึมเศร้า ยาแอสไพรินและกลุ่มยาแก้ปวด เป็นต้น
- เชื้อแบคทีเรียบางชนิดหรือเกี่ยวข้องกับพันธุกรรม
โรคกรดไหลย้อนมีอันตรายอย่างไร
โรคกรดไหลย้อนอาจทำให้หลอดอาหารอักเสบและเกิดแผลอย่างรุนแรง ส่งผลให้ปลายหลอดอาหารตีบตันจนกลืนอาหารลำบาก รวมทั้งอาจก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของเซลล์เยื่อบุหลอดอาหารจนกลายเป็นมะเร็งหลอดอาหารในที่สุด นอกจากนี้ยังอาจเป็นสาเหตุของอาการไอเรื้อรังโดยเฉพาะต้องตื่นขึ้นมาไอตอนกลางคืน หอบหืด ปอดอักเสบเรื้อรัง เจ็บคอในตอนเช้า เสียงแหบ มีกลิ่นปาก รู้สึกมีอะไรจุกอยู่ในลำคอ จะกลืนก็ไม่ลง จะคายก็ไม่ออก ฯลฯ
สาเหตุโรคกรดไหลย้อนในทัศนะการแพทย์จีน
การแพทย์จีนได้จัดโรคกรดไหลย้อนอยู่ในกลุ่มโรคที่เกิดจากพลังชี่ของกระเพาะอาหารไหลเวียนย้อนขึ้นสู่ด้านบน โดยปกติแล้วทิศทางการไหลเวียนพลังชี่ของอวัยวะภายในร่างกายมีทั้งขึ้น-ลงและเข้า-ออก ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับหน้าที่ทางสรีรวิทยาและตำแหน่งของอวัยวะนั้น ๆ พลังชี่ที่ขึ้น-ลงและเข้า-ออกจะต้องสมดุลกัน ร่างกายจึงทำงานได้ปกติ เช่น ม้ามและกระเพาะอาหารต่างเป็นอวัยวะสำคัญในระบบย่อยอาหาร แต่ทิศทางการไหลเวียนของพลังชี่กลับตรงข้ามกันกล่าวคือพลังชี่ของม้ามจะต้องไหลเวียนขึ้นสู่ด้านบนเพื่อลำเลียงสารอาหารที่ย่อยแล้วขึ้นไปที่ปอดและหัวใจซึ่งเป็นอวัยวะที่มีตำแหน่งอยู่เหนือกว่าม้ามเพื่อหล่อเลี้ยงร่างกาย ส่วนพลังชี่ของกระเพาะอาหารจะต้องไหลเวียนลงสู่ด้านล่างช่วยผลักดันอาหารจากกระเพาะอาหารลงสู่ลำไส้เล็กเพื่อย่อยและดูดซึมต่อ และขับกากอาหารลงสู่ลำไส้ใหญ่เพื่อขับถ่ายออกจากร่างกาย กระเพาะอาหารจะได้มีที่ว่างรองรับอาหารใหม่
หากพลังชี่ของกระเพาะอาหารไหลเวียนลงสู่ด้านล่างไม่ดีเท่าที่ควรจะทำให้การบีบตัวของกระเพาะอาหารลดลง ส่งผลให้อาหารคั่งค้างอยู่ในกระเพาะอาหารนานเกินไปทำให้เกิดอาการท้องอืดท้องเฟ้อคล้ายอาหารไม่ย่อย ปวดท้อง เบื่ออาหารและท้องผูก หากปล่อยไว้เรื้อรังพลังชี่ของกระเพาะอาหารก็จะไหลเวียนย้อนขึ้นสู่ด้านบน ทำให้การบีบตัวของหลอดอาหารและกระเพาะอาหารผิดปกติ พร้อมทั้งเพิ่มแรงดันในกระเพาะอาหาร ส่งผลให้หูรูดหลอดอาหารหย่อนและเปิดออกบ่อยขึ้นจนเกิดภาวะกรดไหลย้อน
วิธีการบำบัดแบบองค์รวมของการแพทย์จีน
พลังชี่ของกระเพาะอาหารไหลเวียนผิดปกตินั้นส่วนใหญ่เกิดจากภาวะพลังชี่อั้นอยู่ในตับไปรุกรานกระเพาะอาหาร (肝气犯胃) ร่วมกับภาวะพิษร้อน-ชื้นในกระเพาะอาหาร (郁热内蕴) ทั้งนี้อาจเกิดจากอุปนิสัยการรับประทานอาหารและพฤติกรรม การใช้ชีวิตที่ไม่ถูกสุขลักษณะทำให้ร่างกายขาดความสมดุลหรือความเสื่อมของร่างกายตามวัยก็ได้ การแพทย์จีนจึงนิยมใช้สมุนไพรที่มีสรรพคุณในการปรับและระบายพลังชี่ที่อั้นอยู่ในตับและขจัดพิษร้อน-ชื้นในกระเพาะอาหาร เพื่อบำบัดพลังชี่ของกระเพาะอาหารที่ไหลเวียนย้อนขึ้นสู่ด้านบนซึ่งเป็นต้นเหตุของโรคกรดไหลย้อน จากการวิจัยและทดลองทางการแพทย์และเภสัชวิทยาในปัจจุบันพบว่า ยาสมุนไพรจีนที่อยู่ในรูปแบบของสารสกัดเป็นรูปแบบที่มีประสิทธิภาพสูงสุด เนื่องจากสามารถสกัดและควบคุมสารออกฤทธิ์ได้อย่างเข้มข้นและแม่นยำ
เมื่อพลังชี่ของกระเพาะอาหารไหลเวียนลงสู่ด้านล่างได้อย่างปกติแล้ว อาการแสบร้อนบริเวณหน้าอก รู้สึกเปรี้ยวหรือขมในปากและคอ เรอ ท้องอืดท้องเฟ้อคล้ายอาหารไม่ย่อยและอาการอื่น ๆ ที่เกิดจากโรคกรดไหลย้อนก็จะค่อย ๆ ทุเลาลงและอาจหายไปในที่สุด
